تا قبل از دوره پهلوی، خرم‌آباد به دو محله بزرگ پشت بازار و درب دلاکان تقسیم می‌شد که برخی محلات کوچک‌تر نیز تابع این دو محله و زیر مجموعه آن‌ها محسوب می‌شدند.
مثلاً محلات زید بن علی، بازار و گرداب تابع پشت بازار و محلات درب باباطاهر، حکیم‌آباد و کوی کلیمی‌ها (یهودیان) تابع دلاکی بودند.
در سال 1261 "محسن میرزا مظفرالملک" حاکم خرم‌آباد تلاش زیادی کرد تا بزرگان شهر راغب شوند آن سوی پل صفوی و در محل کنونی بیمارستان شهید رحیمی و کوچه ارزاق که آن موقع بیرون شهر و بخش شرقی رودخانه گلال بودند، ساخت و ساز نمایند بلکه از تراکم جمعیت در دامنه سفیدکوه کاسته شود (به همین خاطر این منطقه به محسنیه نیز معروف بود) اما یک سال بعد با رفتن او، عده کمی که آنجا خانه ساختند به دلیل ناامنی دوباره به بخش غربی رودخانه بازگشته و خانه‌ها به مرور زمان خرابه شدند.
البته پس از حضور نظامیان ارتشی در خرم‌آباد و از سال 1303 این طرح دوباره در دستور کار قرار گرفت و از آنجا که این محدوده در مسیر شمشیرآباد (کاسپاریان) که محل تردد خودروها از سال 1307 شد، رفته‌رفته علاوه بر مغازه‌ها و مسافرخانه‌ها و با مهاجرت برخی غیربومی‌ها به این دیار از دهه 20 خیابان‌های مولوی و وصال نیز به حالت مسکونی درآمدند.
با روی کار آمدن سلسله پهلوی تأسیس ادارات در خرم‌آباد، خیابان سپه از کنار قلعه فلک‌الافلاک به سمت سبزه‌میدان طراحی و معبر این مسیر با عبور از میان مسجد جامع قدیمی شهر، تعریض گردید.
سبزه‌میدان سال 1307 ایجاد شد و با از بین بردن برخی باغ‌های منطقه باغ فیض در شمال سبزه‌میدان، در سال‌های نخست دهه 1310 ساخت و سازها به سمت چهارراه بانک کنونی آغاز شد و ساختمان فرمانداری که بعدها (از سال 1352) استانداری لرستان شد نیز 1312 به بهره‌برداری رسید.
لذا در اواخر حکمت رضاشاه مصادف با سال‌های پایانی دهه 1310 محله چهارراه بانک شکل گرفت و در همان سال‌ها ساخت و سازها به سمت "گل زرد" یا محله شهدای کنونی رونق گرفت و ساختمان‌های اطراف خیابان بین چهارراه بانک و میدان شهدا در حدود سال 1320 تکمیل شده و روند تکمیل به سمت چهارراه فرهنگ که پیش‌تر بنای چند مدرسه در آنجا و منوچهرآباد شکل گرفته بود، آغاز شد.
از طرفی با افتتاح پل حاجی در سال 1334 باغ‌ها و زمین‌های زراعی منطقه علوی و چال میرحسین در سال‌های پایانی دهه 1330 از بین رفت و منازل مسکونی تا پایان دهه 40 به حدود میدان امام و در اواخر این دهه به سمت شقایق تقریباً تکمیل شد.
با افتتاح پل شهدا در سال 1342 نیز ساخت و سازها اندکی که در محله کنونی مطهری از دهه 30 آغاز شده بود، افزایش یافت و این محله نیز تا پایان دهه 1340 تقریباً تا حدود سرچشمه کنونی تکمیل شد.
لازم به ذکر است در این محدوده ساختمان بهداری لشکر در محل دانشگاه علوم پزشکی لرستان دهه 1310 ساخته شده است و چند ساختمان مرشدیان نیز اواخر دهه 20 در خیابان معلم (سازمان) ساخته شد که از اوایل دهه 40 یکی از آن‌ها به ساختمان ساواک تبدیل شد (به همین دلیل به این خیابان سازمان می‌گفتند که برگرفته از نام سازمان اطلاعات و امنیت بود و در دهه 50 به خیابان ورزشگاه و نزدیکی باغ کشاورزی منتقل شد).
از سال 1348 کار ساخت و ساز در قاضی‌آباد شروع شد كه تا پایان دهه 60 این محله و کوی فلسطین گسترش یافتند.
محله بیمارستان نیز از سال 1350 با ساخت بیمارستان 150 تختخوابی (شهدای عشایر کنونی) پایه‌گذاری شد و در اوایل دهه 60 به سمت شیرخوارگاه و کیو گسترش یافت.
افتتاح پل انقلاب در حدود سال 1370 نقش مهمی در توسعه این مناطق و افزایش جمعیت آن داشت؛ البته منازل سازمانی جنوب شرقی میدان کیو سال 1355 هم‌زمان با ساخت دریاچه کیو به اتمام رسیدند.
سپس از اواخر دهه 60 ساخت و سارها در محدوده فاز یک به سمت دره گرم شروع شد و اواخر دهه 70 به نقاط دورتر گسترش یافت.
پژوهش: رضا جايدري/ کانال خرموا
 
 محلات پشت بازار (سمت راست) و دلاکی (بخش نارنجی سمت چپ) خرم‌آباد از فراز قلعه فلک‌الافلاک- در اوایل دهه 60

عکس از آرشیو: ساسان والی‌زاده