در بررسي نسبشناسي سكنه خرمآباد همان طور كه در مطالب پيشين ذكر كردم، 4 دوره مهاجرت عمده از دوره پهلوي تا انقلاب اسلامي ديده ميشود.
اينك در اين مطلب به منظور بررسي سادات شهر خرمآباد، از تقسيمبندي زماني سادات ساكن اين شهر به قبل از دوره پهلوي (تا سال 1303) و بعد از اين دوره استفاده ميكنم.
در تقسيمبندي سادات ساكن شهر خرمآباد از عصر قاجار و قبل از آن، ميتوان سادات قديمي خرمآباد را به 7 شاخه در قالب 5 مجموعه تقسيم كرد:
1- سادات مهاجر از ميانكوه (مينه)
اين دسته قديميترين سادات ساكن شهر خرمآباد هستند كه قدمت حضور آنها به عصر صفويه و شايد از بدو تاسيس شهر جديد خرمآْباد در دامنههاي سفيدكوه و حدفاصل قلعه فلكالافلاك تا كوه غربي شهر ميرسد.
اجداد آنها در قرون گذشته به خرمآباد آمده و نزديكي مقبره زيد بن علي (ع) و در بخش شمالي آن ساكن شدند. در اسناد قديمي مربوط به 2 و 3 قرن پيش از كوچهاي به نام كوچه سادات در محله زيد بن علي (ع) خرمآباد نام برده شده است.
رفته رفته با افزايش جمعيت شهر و نيز سادات ساكن در اين محله، فرزندان 2 شاخه عمده آنها به كوچهاي در پشت بازار (قاسموندها) و دسته ديگر به كوچه سادات در درب دلاكان (طاهروندها) مهاجرت كردند و بعدها نيز برخي ديگر از اقوام آنها نيز كه به خرمآباد آمدند در جوار آنها سكني گزيدند.
بدين ترتيب 3 محل عمده زندگي سادات مهاجر از ميانكوه (دره سيدها) به خرمآباد در اين 3 نقطه تمركز يافتند.
2و3- سادات جزايري و بحرالعلومي
اين دسته پس از سادات ميانكوه، قديميترين سادات شهر هستند. بر اساس اظهارات سيد محسن امامي (1) جد سادات جزايري خرمآباد به نام "مير سيدعلي" فرزند "مير سيد عزيزالله" سال 1110 قمري برابر با 1077 هجري خورشيدي به دعوت عليمردانخان والي (2) به خرمآباد ميآيد و ساكن ميشود. فرزندان مير سيد علي از جمله: سيد عزيزالله، سيد محمدصادق، سيد حسن و سيد مرتضي، نسل در نسل تا حدود سال 1249 امام جمعه خرمآباد بودند.
از اين سال "سيد محمدصادق" امام جمعه كه اصالتاً اهل بهبهان بود، به عنوان امام جمعه خرمآباد منصوب شد. سيد محمدصادق كه از او فرزندي بر جاي نماند، فروردين 1270 خورشيدي درگذشت و پس از او سيد محمدباقر خواهرزادهاش (جد سادات بحرالعلومي) امام جمعه خرمآباد شد. (3)
همچنين شماري ديگر از سادات جزايري سالها بعد و از دوره زنديه تا قاجاريه ساكن خرمآباد شدند. از آن جمعه اجداد مرحوم "سيد ابوتراب جزايري" (1325-1252) بودند كه عموزادههاي ميرسيد علي، جد اعلاي شاخه اول جزايريهاي ساكن خرمآباد به شمار ميروند. (4)
4- سادات عرب
دسته ديگر سادات خرمآباد سادات موسي عرب (عربزاده) هستند. مرحوم حميد ايزدپناه در صفحه 182 كتاب "تاريخ جغرافيايي و اجتماعي لرستان" آورده است كه اجداد سادات عرب خرمآباد از طايفه خُرسان نجف اشرف بودهاند.
گفته ميشود 2 برادر به نامهاي سيدقاسم و سيدمحمود فرزندان سيدسليمان، دوره پادشاهي فتحعليشاه قاجار ابتدا به كرمانشاه ميآيند و از آنجا به همدان ميروند كه پس از مدتي سيدمحمود در همدان ميماند و اينك سادات بطحائي از نسل او هستند و سيد قاسم نيز به خرمآباد مهاجرت ميكند.
سه فرزند سيدقاسم به نامهاي سيدعباس (جد خانواده فرخجسته)، سيد احمد (جد سادات احمدينژاد) و سيد الياس (جد سادات عرب، عربزاده و آراسته) اكنون نيز در خرمآباد بازماندگاني دارند.
5- سادات تفرشي
جد اعلاي اين خاندان "ميرزا سيد رضا" (1276-1210) باني كارونسراي بخش جنوب غربي ميدان بزرگ (پشت بازار) كه اكنون موسوم به بازار طلافروشان است) سال 1249 و در اواسط دوران پادشاهي ناصرالدينشاه به خرمآباد ميآيد و در دستگاه عمادالدوله ابتدا به عنوان پيشكار و مستوفي مشغول كار بود و بعدها نايبالحكومه بروجرد شد.
ميرزا سيدرضا 4 فرزند پسر به نامهاي سيد عزيزالله (جد خانوادههاي ستوده)، سيد تقي (جد سادات ميرآقايي)، سيدحسين (جد خانوادههاي رفيعي) و سيد احمد (جد خانوادههاي وزيري) داست كه بازماندگان رفيعي و وزيري بعضاً ساكن بروجرد هستند. (5)
6و7- سادات كشفي
دسته ديگر سادات خرمآباد تا عصر قاجار، كشفيها هستند. جد اعلاي آنها سيدمحمود (متوفي 1297 خورشيدي) فرزند سيد مهدي اواسط حكومت ناصرالدينشاه به خرمآباد مهاجرت كرده است و كوچهاي نيز به نام بناري (سربالايي سرازيري) آقا محمود در محله درب دلاكان به نام وي نامبردار بود.
برخي معتقدند وي از سادات كشفي بروجرد بوده كه به خرمآباد مهاجرت كرده و شمار ديگري وي را ساكن نجف و مهاجر به خرمآباد ذكر كردهاند. از وي 3 فرزند پسر به نامهاي سيد ابوطالب، سيد رحيم و سيد كريم بر جاي ماند كه اكنون نيز در خرمآباد بازماندگاني دارند.
البته دسته ديگري از سادات كشفي نيز عصر قاجار در خرمآباد سكونت داشتهاند كه با اين شاخه از سادات كشفي نسبتي ندارند و از آن جمله سيد عبدالله فرزند سيد نورالدين بوده است كه برخي نام خانوادگي كشفي و شماري ديگر كشفينوري دارند.
اين بخشي از پيشينه سادات ساكن خرمآباد قبل از دوره پهلوي بود كه اميدوارم در آينده فرصتي فراهم شود و مطلب را كاملتر نمايم.
پژوهش: رضا جايدري
_________________________________
پينويس:
(1). سيد محمد امامي فرزند سيد محمد امام جمعه معروف به آقا صغير (متوفي 1311) را چند سال قبل در قبرستان خضر هنگام شركت در يك مراسم ختم مشاهده كردم. وي ساكن امريكاست و آن زمان سفري به خرمآباد داشت. همچمنين سيد احمد امامي برادر بزرگتر ايشان را نيز سال بعد ملاقات و در اين خصوص باز هم پرسوجو نمودم كه ايشان نيز اظهارات برادرشان را تاييد كردند.
(2). بر اساس نوشتههاي موجود در ديواره مقبره امامزاده زيد بن علي (ع) اين بنا سال 1084 خورشيدي توسط عليمردانخان والي يك بار ديگر مرمت شده است.
(3).http://yaftenews.ir/introduction/lorestan-old-pictures/3001-alexa-google-yahoo726.html
(4). شاخه ديگري از جزايريهاي ساكن خرمآباد نظير حجتالاسلام سيدجواد جزايري (1344-1257) وس يد جعفر (1320-1262) فرزندان سيدحسين نيز دوره رضاشاه از شوشتر به خرمآباد آمدند.
(5). مرحوم قدرتالله مومني (1394-1306) كه اجدادش دوران ناصرالدينشاه از تفرش به خرمآباد آمدهاند نقل ميكرد كه جد اعلاي آنها به نام زينالعابدين با ميرضا سيدرضا نسبت دايي و خواهرزاده داشته و ميرضا سيدرضا نيز به سبب مرادوده زينالعابدين با خرمآباديها به خرمآباد مهاجرت كرده است. پرفسور علي دلاور نيز و خانواده دلاوري خرمآباد نيز عموزادههاي مرحوم مومني هستند.
+ نوشته شده در پنجشنبه ۲ دی ۱۳۹۵ ساعت 19:5 توسط رضا (محمدرضا) جایدری
|
* امروز به اين عشق گردآوري ميكنم و مينويسم كه شايد روزي اين نوشتهها به كار كسي آيند، چنان كه نوشتههاي پيشينیان، شوقي در وجودم فكند و شعلهاي در دلم افروخت....