بازي‌هاي بومي خرم‌آباد
بازی‌های بومي شهر ما را از يك منظر می‌توان به دو گروه تابستاني و زمستاني يا به سخن ديگر بازی‌های فصل‌های گرمايي و سرمايي تقسيم كرد.
بازی‌های نخست در فضاي باز و ديگر بازی‌ها در فضاي بسته به البته می‌توان از دو گروه یاد شده بازی‌هایی را استخراج كرد كه در تمام سال قابليت اجرا دارند. به عنوان مثال دال‌پلو، گرگم گله، جوزو، قاو‌بازي(1)، طاق پيل اشكسه، گرگ‌بازی، آسمو چه رنگه؟، هفت‌سنگ، آلاپشتي، كمربندبازي، خروس‌جنگی(2)، خانه‌بازي، كرو، قلما‌سنگ، تيركموبازي، سرسره‌بازي و ... در فضاي باز به انجام می‌رسند و بيش‌تر بهاري و تابستانی‌اند.
بازی‌هایی نيز چون مخن، مشت مشتكي، قالپر، ترمغ‌بازی، يه قُل دوقُل، دادا گسنمه، شاه‌وزير، پُر/ گل یا پوچ، نقطه‌بازی، لال‌بازي و ... بيش‌تر بازی‌هایی پاييزي و زمستانی‌اند كه در فضاي بسته انجام می‌رسند. البته ممكن است پر شر و شوران بازی‌های فصل‌های گرمايي را در فصل‌های سرما و يا به عکس انجام دهند، اما معمول آن است كه هر بازي زمان و موقع خاصي دارد.
از منظر ديگر می‌توان بازی‌های محلي شهر ما را به 3 گروه پسرانه، دخترانه و تركيبي تفكيك كرد. به عنوان مثال كمربندبازي و خروس‌جنگی در زمره‌ی بازی‌های پسرانه هستند و یه قُل دوقل و خانه‌بازي در شمار بازی‌های دخترانه محسوب می‌شوند، اما گاهي كودكان و نوجوانان به دليل آن‌که همبازي هم‌جنس خود را ندارند به بازی‌های جنس مخالف تن می‌دهند و يا به بازی‌های تركيبي روي می‌آورند.
بازی‌های بومي را می‌توان به 2 گروه جسمي و فكري تقسيم كرد. هدف از بازی‌های نوع اول پرورش اندام، تقويت بدن، ايجاد نشاط و تحرك و چابكي و چالاکی است و نوع دوم بيش‌تر جنبه سرگرمي دارد و به منظور هوشياري، دقت نظر و تقويت حافظه است. بازی‌های نوع اول با ویژگی‌های ورزش‌های رسمي ملي و جهاني هم‌خواني دارند و نزدیک هستند گاه افتخاراتي را براي شهر و ديار ما به ارمغان آورده‌اند. به‌عنوان‌مثال بازي "دسش‌ده/ دسش دي" كه از یک‌سو شبيه هندبال و از سوي ديگر به بازي رگبي می‌ماند.
چون در شهر ما و محله‌ها و حومه اين بازي در دهه‌هاي 30 و 40 بسيار معمول بود سبب شد تيم هندبال خرم‌آباد در دهه‌های 50 و 60 همواره قهرمان و يا نایب‌قهرمان كشور شود.
امروزه بازی‌های بومي و محلي يكي پس از ديگري در حال منسوخ شدن هستند. در سه دهه اخير، دست‌كم در دو مقطع: واپسين سال‌های دهه 50 به سبب تغییر ارزش‌ها و ميانه دهه 70 به دليل فراگيري بازی‌های رایانه‌ای، بخش عمدهاي از بازی‌های محلي به فراموشي سپرده شدند.
در حال حاضر پدران گرفتار معيشت و آپارتمان‌نشین مجالي ندارند كه بازی‌های محلي را به فرزندان خود آموزش دهند. خانه‌ها به‌مرور کوچک‌تر شده‌اند. آنان كه تمكن داشته‌اند بازی‌های رایانه‌ای را در خانه باب کرده‌اند و كساني كه ازنظر اقتصادي با دشواري مواجه بوده‌اند 
وقت ُخردسالان خود را با کار و درس پر كرده‌اند.
وقت ُخردسالان خود را با کار و درس پر كرده‌اند. پس رواست براي جلوگيري از افسردگی‌های مزمن و رخوت‌هایی كه پيري زودرس را به دنبال دارد، كار به دستان با اختصاص مكان خاص در محله‌ها و احياي آن دسته از بازی‌های بومي اخلاق‌مند، ضمن پاسداري از سنت‌های ديرين كه فتوت و جوانمردي را به سازندگان فردا ارزاني می‌دارد، به نشاط هر چه بيش‌تر اين سرمایه‌های انساني ياري رسانند چنین باد.
سيد فريد قاسمي
____________________________
پی‌نویس‌ها:
(1)- اين عنوان به 2 بازي اطلاق می‌شود و مرادم نوع انسانی است
(2)- اين بازي نيز 2 نوع است و اين‌جا مقصود نوع انساني است.
توضيح: اين مطلب 30 مهر 1388 در صفحه 5 شماره 7 دوهفته‌نامه "لرستان ورزشي" منتشر شده است.
+ نوشته شده در سه شنبه ۷ مهر ۱۳۹۴ ساعت 16:39 توسط رضا (محمدرضا) جایدری
|
خودرو اين ورزش را دنبال می‌نمودند، لذا در عرصه‌های برخي از آن‌ها نيز به پرورش اندام علاقه‌مند رقابتي كشور موفقيتي كسب نمی‌کردند، شده و با استفاده از وسايل بسيار ابتدايي به اين ورزش روي آوردند. مرحوم پاپی‌علی شاهی‌نژاد، صادق سيف، زنده‌یاد مراد روزگرد، نورالله سيف، غلام (جهانشاه) اسدي و یدالله امید‌زاده از جمله‌ی اين افراد بودند.
مجموعه‌ی ورزشي تختي قرار دارد. (سالن كشتي)
* امروز به اين عشق گردآوري ميكنم و مينويسم كه شايد روزي اين نوشتهها به كار كسي آيند، چنان كه نوشتههاي پيشينیان، شوقي در وجودم فكند و شعلهاي در دلم افروخت....